Ревматизм касаллиги хакида маълумот

Revmatizm nima? Kasallik haqida umumiy ma’lumot

Revmatizm — bu tanadagi barcha to’qimalarning tizimli yallig’lanishi, asosan yurak qobig’ida lokalizatsiyalanadi. Ayniqsa, organizmdagi yurak, bo’g’im va teri osti biriktiruvchi to’qimalari kasallanishga moyil bo’ladi. Revmatizmni odamlar orasida tez-tez uchrab turadigan oddiy angina keltirib chiqarishi mumkin. Tonzillit o’zi o’tkir shaklda, isitma, bosh og’rig’i bilan kechsada, revmatik isitmada yallig’lanish surunkali yurak klapani shikastlanishiga olib keladi, bu esa o’tkir kasallikdan ko’p yillar o’tib nogironlik yoki o’limga olib kelishi mumkin.

Odatda revmatizm 5 yoshdan 15 yoshgacha bo’lgan bolalarga ta’sir qiladi, ammo kattalar ham kasal bo’lib qolishi mumkin. Revmatizmning dastlabki alomatlari ko’pincha anginadan 1-5 hafta o’tgach paydo bo’la boshlaydi. Revmatik hujumlar odatda uch oy davom etadi, juda kamdan-kam hollarda ular olti oydan ko’proq.

Revmatizm: rivojlanish sabablari va omillari

Hozirgi kunda revmatizm rivojlanishining uchta asosiy sababi ajratiladi:

• Boshdan o’tkazilgan kasalliklar. Kasallikning rivojlanishiga A guruh streptokokklari ta’sir ko’rsatadi. Agar kishi A guruhi streptokokklari infektsion kasalliklari bilan bir necha marta hastalangan bo’lsa, patologik jarayon rivojlanishi ehtimoli mavjud bo’ladi, natijada esa revmatizm yuzaga kelishi mumkin. Biroq, bemorda streptokokkning qay serologik kichik guruhi qayq qilinganligi muhim ahamiyatga ega. Ba’zi hollarda gemolitik A guruh streptokokk bilan bir marta kasallangandan keyin ham revmatizm rivojlanishi mumkin. Ayniqsa, agar bemor, masalan, O’RVI bilan kasallangan bo’lsa va tegishli davolash choralarini ko’rmayotgan bo’lsa, revmatik shikastlanishlar rivojlanishi xavfi ortadi.
• Allergiya. Allergik reaktsiya ham bevosita streptokokkning o’zi tomonidan, ham u ajratadigan moddalar (toksinlar va ferment oqsillar) tufayli sodir bo’lishi mumkin. Toksinlar qon oqimiga kirib, butun tana bo’ylab tarqalganligi uchun, immunitet javobi ham tizimli bo’lishi kerak. Ammo, bunday immunitet javobi natijasida ko’proq yurak va bo’g’imlarga zarar yetadi. Revmatizmning surunkali shakli streptokokk infektsiyasi bilan bog’liq emasligini e’tiborga olish kerak. Surunkali revmatizmda qonda streptokokklarga qarshi antitanalar aniqlanmaydi.
• Irsiy moyillik. Birdan aytib o’tish kerak, revmatizm nasldan-naslga uzatilmaydi. Biroq, streptokokk bilan kasallanganda revmatizm rivojlanishiga bo’lgan yuqori moyillik nasl surishi mumkin.

Kasallikning turlari: revmatizmni tasniflash

Kechish tabiati bo’yicha revmatizm o’tkir va surunkali shaklda bo’ladi:

• O’tkir revmatizm. Revmatizmning bu shakli 20 yoshgacha bo’lgan odamlarda uchraydi. Revmatizm o’tkir shaklining qo’zg’atuvchi agenti streptokokkdir. Revmatizm boshdan kechirilgan yuqori nafas yo’llari infektsiyasi bilan birlashsa, alomatlarning kechikishi (odatda 14-21 kunlarda) qayd qilinadi. O’tkir revmatizmning o’ziga xos xususiyati uning rivojlanish tezligidir. Dastlab, bemorlarni shamollash va grippdagi kabi umumiy intoksikatsiya alomatlari bezovta qiladi. Aynan shu alomatlarning o’xshashligi bu kasallikni darhol aniqlashga imkon bermaydi. Bir muncha vaqt o’tgach kardit, poliartrit, teri ustida toshmalar, ba’zan teri tugunlari kabi o’ziga xos alomatlar sezila boshlaydi. Kasallikning o’tkir davri uch oygacha davom etadi. Ayrim hollarda o’tkir revmatizm 6 oygacha davom etadi.
• Surunkali revmatizm. Revmatizmning surunkali shakliga kelsak, u tez-tez qaytalanishi bilan xarakterlanadi, hatto bemor o’z vaqtida tegishli davolashni olib borsa ham. Ayniqsa, surunkali revmatizmning kuchayishi kuz-qish mavsumida tez-tez sodir bo’ladi, chunki sovuq jiddiy qo’zg’atuvchi omil hisoblanadi. Bundan tashqari, namlik yuqori bo’lgan joylarda uzoq muddat turish (yoki yashash) kasallikning kuchayishiga yordam beradi. Qoidaga ko’ra, surunkali revmatizmning xuruji yiliga bir necha marta sodir bo’ladi.

Surunkali revmatizm yetarlicha og’ir shaklda kechib, bemorning hayot sifatini sezilarli darajada kamaytiradi. Bemorni bo’g’imlardagi azobli og’riq, shuningdek yurak sohasidagi og’riqlar bezovta qiladi.

Qay a’zo shikastlanganligiga qarab, revmatizm quyidagi turlarga bo’linadi:

• Revmatizmning yurak shakli. Kasallikning bu shaklida yurak mushaklari ta’sirlanadi. Bunday holatda bemorlardagi og’riqlar bir-biridan farq qiladi: kimdadir yaqqol og’riq, boshqalarda esa mo’tadil og’riq qayq qilinadi. Dastlabki bosqichlarda revmatizmning yurak shakli deyarli namoyon bo’lmaydi va faqat muayyan instrumental tadqiqotlar, masalan, EKG yordamida aniqlanadi. Kasallikning so’nggi bosqichlarida og’ir yurak shikastlanishi va o’tkir yurak yetishmovchiligi rivojlanadi, bu yurak mushakining qisqaruvchi qobiliyatining pasayishiga olib keladi.
• Revmatizmning bo’g’im shakli. Revmatizmning bo’g’imli (artikulyar) shaklida faqat bo’g’imlar yoki yurak bilan bo’g’imlar shikastlanishi mumkin. Odatda, revmatizmning bo’g’im shakli katta bo’g’imlarga ta’sir qiladi va oxirgi bosqichlarda patologik jarayon kichik bo’g’imlarni ham qamrab oladi. Sekin-asta bo’g’im xaltachasi va tog’aylarning shikastlanishi ro’y beradi. Kuchli og’riq tufayli, bemor shikastlangan bo’g’imni harakatlantirishi qiyinlashadi. Bo’g’im revmatizmining o’tkir shaklida yoki xuruj davrida tana harorati 39 °C ga qadar ko’tarilishi mumkin.
• Revmatizmning nevrologik shakli. Asab tizimining revmatik shikastlanishi bo’g’im va yurak shikastlanishidan ko’ra kamroq uchraydi. Revmatizmning nevrologik shaklida harakatlanish uchun javob beradigan bosh miya po’stlog’i hujayralari shikastlanadi. Shu bois, bemor oyoq-qo’llari yoki yuz mushaklarining ixtiyorsiz harakatlari qayd qilinadi.
• Revmatizmning o’pka shakli. Juda kamdan-kam hollarda kuzatiladi, rematizmga oid barcha holatlarning taxminan 1-3% ini tashkil etadi. Odatda, revmatizmning o’pka shakli o’zini bronxit yoki plevrit shaklida namoyon qiladi.
• Revmatizmning teri shakli. Kasallikning bu shakli teri toshmalari yoki o’ziga xos revmatik tugunlar shaklida namoyon bo’ladi. Kasallikning teri shakli revmatizmga chalingan bemorlar umumiy sonining 5 foizidan oshmaydi.
• Revmatizmning oftalmologik shakli. Kasallikning bu shakli faqat revmatizmning klassik alomatari bilan birgalikda aniqlanadi. Odatda, oftalmologik shakli ko’zning to’r pardasiga ta’sir qiladi. Revmatizmning oftalmologik shakli qisman yoki to’liq ko’rlikka olib kelishi mumkin.

Revmatizm alomatlari: kasallik qanday namoyon bo’ladi

Revmatizmning birinchi alomatlari kasallikni aniqlash imkonini bermaydi. Ular streptokokk shikastlanishli boshdan o’tkazilgan yuqori nafas yo’llarining infektsiyasidan (faringit, laringit, tonzillit) 2-3 hafta o’tib namoyon bo’ladi. Tasvir shamollashning qaytalanishi kabi ko’rinadi. O’tkir revmatizmning alomatlari tana haroratining ba’zan 40 darajaga qadar ko’tarilishi, pulsning tezlashuvi, varaja, ko’p terlash, kuchsizlik, bo’g’imlarning shishganligi va og’rishi kabi namoyon bo’ladi. Dastavval eng katta va eng faol ishlatiladigan bo’g’imlarga zarar yetadi.

Keyin yallig’lanish ko’pincha simmetrik tarzda boshqa bo’g’imlarga tarqaladi. Bo’g’imlar kuchli shishadi, qizaradi, teginib ko’rilganda issiq bo’ladi, bosilganda yoki harakatlanayotganda og’riq seziladi. Odatda yallig’lanish jarayoni bo’g’imlarning barqaror o’zgarishiga olib kelmaydi. Puls tezlashgan, aritmik, ko’krakda og’riq qayd qilinadi, yurak dilatatsiyasi (kengayishi), ba’zida perikardning ishqalanishi shovqini eshitiladi — bu yurak shikastlanishidan dalolat beradi.

Revmatizmning umumiy alomatlari:

Revmatizmning o’ziga xos (spetsifik) alomatlari:

• Bo’g’imlardagi og’riq. Dastavval katta bo’g’imlar (tizza, tirsaklardagi) shikastlanadi, og’riq tortuvchi, o’tmas bo’ladi va uzoq davom etadi. Revmatizm uchun jarayonning jadal rivojlanishi, va, xuddi shundek bo’g’imlarda yallig’lanish va og’riqning tezda yo’qolishi va ularning vazifasi tiklanishi xarakterlidir;
• To’sh ortidagi og’riq. Yurak sohasida o’tmas yoki simillovchi tabiatli og’riqlar. Usbu alomat darhol paydo bo’lmaydi, balki bir yoki bir necha kundan keyin yuzaga keladi;
• Tomir buzilishlari. Qon tomirlarining sinuvchanligi, burun qonashi va boshqalar;
• Annulyar toshmalar. Barcha holatlarning 4-10 foizidan kamrog’ida namoyon bo’ladi. Ular pushti toshma kabi ko’rinadi, tekis bo’lmagan qirralar bilan aylana hosil qiladi. Bemorni biron-bir tarzda bezovta qilmaydi;
• Revmatik tugunlar. Shikastlangan bo’g’imlarda hosil bo’ladi. Ular diametri 5 mm dan 2-3 santimetrgacha bo’lgan teri osti shakllanmalari kabi namoyon bo’ladi, zich va harakatsiz, og’riqsiz. Ular juda kam uchraydi va kasallikning boshlanishidan taxminan ikki oy davomida saqlanib turadi.

Spetsifik alomatlar faqat 1-3 kundan keyin paydo bo’ladi. Ba’zan qorin bo’shlig’i a’zolarining shikastlanishi belgilari (o’ng qovurg’a ostidagi og’riqlar va boshqalar) kuzatiladi. Bu kasallikning og’ir kechayotganini ko’rsatib, darhol kasalxonaga yotqizishni talab qiladi.

Bolalarda revmatizm ancha yumshoqroq shakda yoki surunkali, maxsus alomatlarsiz kechadi. Umumiy holsizlik, pulsning tezligi va bo’g’imlarda og’riq qayd qilinadi, harakatlanganda og’riq sezilmaydi. Agar yurak shikastlanishi belgilari bo’lmasa, kasallik kamdan-kam hollarda o’lim bilan yakun topadi, ammo kardit rivojlanishi bilan kelajakda bemorlarning o’rtacha umr ko’rish darajasi sezilarli darajada qisqaradi.

Revmatizmda bemorning harakatlari

Mumkin bo’lgan asoratlarini oldini olish uchun shifokor bilan maslahatlashing. Kasallik streptokokk etiologiyali ekanligi tasdiqlansa, antibiotiklar buyuriladi. Antibiotik terapiyasini to’liq olib borishga harakat qiling.

Revmatizm tashxisi

Revmatizmni tashxislash bir qator laboratoriya va instrumental tadqiqotlarni o’z ichiga oladi, jumladan:

• Ultratovushli tekshiruv (UTT);
• Elektrokardiogramma (EKG);
• Muayyan antitanalar va omillar uchun laboratoriya qon tekshiruvi.

Revmatizmni davolash

Ushbu kasallik qo’zg’atuvchisiga qarshi kurashish uchun bosh (va asosiy) preparat bu bitsilindir. Bitsilin penitisilin qatoridagi antibiotik bo’lib, oddiy penitisilinga qaraganda uzoqroq ta’sir qiladi.

Antibiotikli davolashning birinchi (faol) bosqichi 10 kundan 14 kungacha davom etadi. Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, bundan kam muddat maqsadga muvofiq bo’lmaydi, chunki infektsiya saqlanib qoladi, bundan ko’proq muddat esa befoyda, chunki streptokokk antibiotikni parchalovchi moddalar ishlab chiqara boshlaydi, antibiotik esa bemorning o’ziga zarar yetkazadi.

Undan keyin ikkinchi (passiv) bosqich boshlanadi. Bitsillinni og’iz orqali ichish tugaganidan uch hafta o’tgach, xuddi shunday preparat bemorga mushak ichiga kiritiladi. Bunday davolash 5-6 yil davom ettirilishi kerak (har 3 haftada 1 ta in’yektsiya), bu retsidiv ehtimolini kamaytirish va yurakda asoratlar rivojlanishini oldini olish uchun zarur.

Tibbiy amaliyotda asetilsalitsil kislotasi o’zini yaxshi tavsiya etdi. Aspirin qabul qilish ko’p qarshi ko’rsatmalarga ega (homiladorlik va emizish davrida, tomirlar sinuvchanligi, ovqat hazm qilish a’zolari bilan muammolar), lekin revmatizmning bunday terapiyasi kasallikning bo’g’imli va nevrologik shakllarida sezilarni naf beradi. Aspirin og’riqni bartaraf qiladi va bo’g’imlarda yallig’lanishni kamaytiradi. Birinchi ikki hafta maksimal ruxsat etilgan dozalarda olinadi.

Terapiyaning asosiy davridan so’ng, aspirin 2 g / sutka dozasida yana 30 kun davomida qabul qilinadi.

E’tibor: Aspirin oshqozon va o’n ikki barmoqli ichak shilliq qavatini ta’sirlantiradi. Bunday nojo’ya ta’sir tez-tez kuzatiladi, ayniqsa preparatni qabul qilish bo’yicha tavsiyalar buzilgan bo’lsa. Bu eroziya, oshqozon yarasi, gastroduodenit va yarali qonashga olib keladi.

Revmatizmning jiddiy kechayotgan shakllarini davolashda maksimal ruxsat etilgan dozada prednizolon qo’llaniladi.

Agar kasallik yengil kechayotgan bo’lsa, 10 kungacha bo’lgan yarim yotoq tartibi belgilanadi. Agar kasallik jiddiy kechayotgan bo’lsa, har qanday harakat faolligini istisno qilish kerak, chunki u jarayonni yanada kuchaytiradi. Bir oygacha muddatga yotoq tartibi belgilanadi.

Davolashning samaradorligini baholash uchun laboratoriya tahlillari o’tkaziladi. Ko’rsatkichlar normal darajalarga yaqinlashganida, yotoq tartibini bekor qilish mumkin. Agar kasallik o’ta jiddiy, yurak ritmining yorqin buzilishlari, bo’g’imlardagi og’riq bilan kechayotgan bo’lsa, ikki oygacha muddatga statsionar davolanish kerak.

Revmatizmning asoratlari

Miyaning shikastlanishi. Revmatizmli yurak kasalliklari, masalan, miokardit (yurak mushaklari yallig’lanishi), endokardit (yurak ichki qoplamining yallig’lanishi) va perikardit (yurak tashqi qobig’ining yallig’lanishi) kabi asoratlar rivojlanishi mumkin. Og’ir hollarda o’lim yuz beradi.

Revmatizmni oldini olish

Bir haftadan ortiq tomoq og’rig’i bo’lsa, shifokorga murojaat qiling, chunki tomoq A guruh streptokokklar tomonidan infektsiyalangan bo’lishi mumkin. Yashash joyingizda yaxshi sanitariya sharoitlarini ta’minlash va ko’p odamlar yig’ilgan joydan qochish tavsiya etiladi. Tananing tabiiy mudofaasini rag’batlantiring. Ovqat tayyorlashni boshlashdan avval qo’lingizni yaxshilab yuving, ayniqsa aksa ursangiz yoki yo’talsangiz. Shu orqali siz anginani keltirib chiqaruvchi bakteriyalar tarqalishining oldini olasiz.

Ревматизм касаллигига даво излаяпман. Илтимос ёрдам беринг.Ёрдам учун олдиндан раҳмат.

Ревматизм бириктирувчи тўқиманинг шикастланиши, яллиғланиши билан кечадиган касаллик бўлиб, асосан болалар ҳамда ўсмирларда ривожланади. Ревматизм касаллиги аста-секин ривожланувчи, охир-оқибат, беморда турли асоратларга олиб келувчи касалликдир. Ушбу касалликда организмдаги барча бириктирувчи тўқимага эга аъзолар шикастланади. Организмдаги аъзоларнинг деярли аксариятида бириктирувчи тўқима мавжуд. Ревматизм касаллигида шунингдек, юрак, қон-томирлар, бўғимлар зарарланади. Хасталик юрак қон-томир тизимида жойлашади ва катта ёшдаги аҳоли орасида меҳнатга қобилиятсизлар сонини оширади. Шунингдек, хасталик ирсий мойиллик хусусиятига эга бўлиб, ота-онадан бири ревматизм билан касалланган оилаларда болаларнинг кўпроқ касалланиш ҳоллари учрайди.
Касалликка мойиллик туғдирувчи омиллар:
Касаллик қуйидаги беморларда нисбатан кўп учрайди:

• тез-тез хасталанувчи болалар;
• сурункали ангина (тонзиллит) касаллигига чалинган болалар;
• лимфаденит, фарингит билан хасталанган беморлар.
• Кўп шамоллаш, зах жойларда юриш, вақтида овқатланмаслик, дам олмаслик, терлаб сув ичиш ўткир ревматик касалликларга сабаб бўлади.

Фактлар, рақамлар…

• Статистик маълумотларга кўра, сурункали тонзиллит (ангина) билан хасталанган беморларнинг 30 % ида ревматизм касаллиги келиб чиқади.
• Ревматизм касаллиги эркакларга нисбатан аёлларда кўп учрайди.
• Ревматизм касаллиги наслий мойилликка эга.
• Иммун тизим фаолияти пасайганда касаллик тезда келиб чиқади.
• 12 17 % беморларда ревматик хорея асорат сифатида ривожланади. Бу касаллик асосан қовоқларнинг ихтиёрсиз учиши билан кузатилади. Бу ҳолат, кўпинча қизларда 6 15 ёшда кузатилади.
• Касаллик 3 ёшгача бўлган болаларда деярли учрамайди, мактабгача бўлган ёшда кам учрайди, мактаб ёшида энг кўп учраши билан характерланади.
• Ревматизм касаллиги болаларда 7 15 ёшда кўп учрайди.
• Ревматизм билан оғриган беморларнинг 60 100 %ида бўғим оғриқлари келиб чиқади.
• Касаллик оғир кечганда, 15 18 % ҳолда юрак нуқсони билан асоратланади.

Касалликка олиб келувчи сабаблар:

• Ревматизм касаллиги бурун-томоқ касалликлари (ангина, гайморит, фарингит)дан кейин ривожланади.
• Юқори нафас йўлларининг ўткир касалликлари тез-тез учраб турганда ревматизм билан хасталаниш хавфи ортади. Бунда ревматизм касаллиги бемор юқори нафас йўллари касалликларига чалингач, 1,5 4 ҳафта ўтгач бошланади.

Касаллик қандай белгилар билан намоён бўлади?
Бемор фарингит ёки ангина касаллигини бошидан ўтказгандан бир неча ҳафта ўтиб, касаллик белгилари юзага чиқади. Беморда умумий ҳолсизлик, бўғимларда оғриқ кузатилади. Айрим беморларда тана ҳароратининг кўтарилиши аниқланади. Ревматизм касаллигида, асосан, йирик бўғимлар зарарланади. Масалан: тизза ва тирсак. Беморларни қўл ва оёқ кафтидаги оғриқлар ҳам безовта қилади. 60 100% ҳоллардаги ревматизмнинг белгиларидан бири бўғимлардаги учувчан характердаги шишли оғриқ бўлиб, бир неча соатдан бир неча кунгача давом этади. Оғриқ тизза, болдир товон, тирсак, елка бў­ғимларида кўчиб юради. Бундай ҳолатда ностероид яллиғланишга қарши препаратларни қўллаш яхши самара беради. ғриқ бирданига бошланади ва бирданига тўхтайди. Беморларнинг баъзиларида юрак уришининг секинлашиши ёки тезлашиши, кўп терлаш, ҳансираш, ҳолсизлик кузатилади.
Касаллик қандай асоратлар беради?
Ревматизм касаллигининг хавфли томони шундаки, у турли асоратларни келтириб чиқаради. Касаллик асоратлари инсон соғлигига катта путур етказади.
Бўғимлардаги оғриқ, яллиғланиш ўтиб кетади, аммо бунинг оқибатида юрак, марказий асаб тизими каби энг муҳим аъзолар шикастланади. Ревматизм касаллигида энг кўп зарарланадиган аъзо юрак ҳисобланади (90 95%). Юрак зарарланганда ҳансираш, юрак соҳасида оғриқ, санчиқ, юрак ўйнаши ва юракнинг тез-тез уриши юз беради. Юрак нуқсонлари ревматизм хуружидан кейинги 2 3 йил ичида тез ривожланади. Агар ўз вақтида даво қилинмаса, бу ҳолат ногиронликка олиб келиши мумкин.
Бундан ташқари, беморларда қуйидаги асоратлар келиб чиқади:

• Ревматик хорея-бу касалликда юзда турли ихтиёрсиз ҳаракатлар пайдо бўлади. Кўз учади, қовоқ ихтиёрсиз равишда юмилиб очилади;
• Бўғимлар шаклининг ўзгариши (деформацияси). Натижада бўғимларда ҳаракатнинг чекланиши, бўғимларнинг қийшайиши кузатилади. Бу ҳолат ҳам ногиронликка олиб келади.

• Организм иммунитетини ошириш;
• Организмни чиниқтириш, тўлиқ ва ўз вақтида овқатлантириш;
• Организмдаги сурункали касаллик ўчоқларини даволаш.

Қандай ташхис қўйилади?

• шифокор-терапевт ёки ревматолог кўриги;
• умумий қон таҳлили;
• қонни ревматизм касаллигига махсус текшириш (ревмапроба);
• юракни текшириш — ЭКГ;
• юракни УТТ текшириш;
• бўғимларни рентген текшириш.

Ревматизм: ривожланиш сабаблари ва омиллари

Ҳозирги кунда ревматизм ривожланишининг учта асосий сабаби ажратилади:

• Бошдан ўтказилган касалликлар . Касалликнинг ривожланишига А гуруҳ стрептококклари таъсир кўрсатади. Агар киши А гуруҳи стрептококклари инфекцион касалликлари билан бир неча марта ҳасталанган бўлса, патологик жараён ривожланиши еҳтимоли мавжуд бўлади, натижада еса ревматизм юзага келиши мумкин. Бироқ, беморда стрептококкнинг қай серологик кичик гуруҳи қайқ қилинганлиги муҳим аҳамиятга ега. Баъзи ҳолларда гемолитик А гуруҳ стрептококк билан бир марта касаллангандан кейин ҳам ревматизм ривожланиши мумкин. Айниқса, агар бемор, масалан, ЎРВИбилан касалланган бўлса ва тегишли даволаш чораларини кўрмаётган бўлса, ревматик шикастланишлар ривожланиши хавфи ортади.
• Аллергия . Аллергик реакцияҳам бевосита стрептококкнинг ўзи томонидан, ҳам у ажратадиган моддалар (токсинлар ва фермент оқсиллар) туфайли содир бўлиши мумкин. Токсинлар қон оқимига кириб, бутун тана бўйлаб тарқалганлиги учун, иммунитет жавоби ҳам тизимли бўлиши керак. Аммо, бундай иммунитет жавоби натижасида кўпроқ юрак ва бўғимларга зарар йетади. Ревматизмнинг сурункали шакли стрептококк инфекцияси билан боғлиқ емаслигини еътиборга олиш керак. Сурункали ревматизмда қонда стрептококкларга қарши антитаналар аниқланмайди.
• Ирсий мойиллик . Бирдан айтиб ўтиш керак, ревматизм наслдан-наслга узатилмайди. Бироқ, стрептококк билан касалланганда ревматизм ривожланишига бўлган юқори мойиллик насл суриши мумкин.

Касалликнинг турлари: ревматизмни таснифлаш

Кечиш табиати бўйича ревматизм ўткир ва сурункали шаклда бўлади:

• Ўткир ревматизм . Ревматизмнинг бу шакли 20 ёшгача бўлган одамларда учрайди. Ревматизм ўткир шаклининг қўзғатувчи агенти стрептококкдир. Ревматизм бошдан кечирилган юқори нафас йўллари инфекцияси билан бирлашса, аломатларнинг кечикиши (одатда 14-21 кунларда) қайд қилинади. Ўткир ревматизмнинг ўзига хос хусусияти унинг ривожланиш тезлигидир. Дастлаб, беморларни шамоллаш ва грипп даги каби умумий интоксикация аломатлари безовта қилади. Айнан шу аломатларнинг ўхшашлиги бу касалликни дарҳол аниқлашга имкон бермайди. Бир мунча вақт ўтгач кардит, полиартрит, тери устида тошмалар, баъзан тери тугунлари каби ўзига хос аломатлар сезила бошлайди. Касалликнинг ўткир даври уч ойгача давом етади. Айрим ҳолларда ўткир ревматизм 6 ойгача давом етади.
• Сурункали ревматизм . Ревматизмнинг сурункали шаклига келсак, у тез-тез қайталаниши билан характерланади, ҳатто бемор ўз вақтида тегишли даволашни олиб борса ҳам. Айниқса, сурункали ревматизмнинг кучайиши куз-қиш мавсумида тез-тез содир бўлади, чунки совуқ жиддий қўзғатувчи омил ҳисобланади. Бундан ташқари, намлик юқори бўлган жойларда узоқ муддат туриш (ёки яшаш) касалликнинг кучайишига ёрдам беради. Қоидага кўра, сурункали ревматизмнинг хуружи йилига бир неча марта содир бўлади.

Сурункали ревматизм йетарлича оғир шаклда кечиб, беморнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада камайтиради. Беморни бўғимлардаги азобли оғриқ, шунингдек юрак соҳасидаги оғриқлар безовта қилади.

Қай аъзо шикастланганлигига қараб, ревматизм қуйидаги турларга бўлинади:

• Ревматизмнинг юрак шакли . Касалликнинг бу шаклида юрак мушаклари таъсирланади. Бундай ҳолатда беморлардаги оғриқлар бир-биридан фарқ қилади: кимдадир яққол оғриқ, бошқаларда еса мўтадил оғриқ қайқ қилинади. Дастлабки босқичларда ревматизмнинг юрак шакли деярли намоён бўлмайди ва фақат муайян инструментал тадқиқотлар, масалан, ЕКГ ёрдамида аниқланади. Касалликнинг сўнгги босқичларида оғир юрак шикастланиши ва ўткир юрак йетишмовчилигиривожланади, бу юрак мушакининг қисқарувчи қобилиятининг пасайишига олиб келади.
• Ревматизмнинг бўғим шакли . Ревматизмнинг бўғимли (артикуляр) шаклида фақат бўғимлар ёки юрак билан бўғимлар шикастланиши мумкин. Одатда, ревматизмнинг бўғим шакли катта бўғимларга таъсир қилади ва охирги босқичларда патологик жараён кичик бўғимларни ҳам қамраб олади. Секин-аста бўғим халтачаси ва тоғайларнинг шикастланиши рўй беради. Кучли оғриқ туфайли, бемор шикастланган бўғимни ҳаракатлантириши қийинлашади. Бўғим ревматизмининг ўткир шаклида ёки хуруж даврида тана ҳарорати 39 °C га қадар кўтарилиши мумкин.
• Ревматизмнинг неврологик шакли . Асаб тизимининг ревматик шикастланиши бўғим ва юрак шикастланишидан кўра камроқ учрайди. Ревматизмнинг неврологик шаклида ҳаракатланиш учун жавоб берадиган бош мия пўстлоғи ҳужайралари шикастланади. Шу боис, бемор оёқ-қўллари ёки юз мушакларининг ихтиёрсиз ҳаракатлари қайд қилинади.
• Ревматизмнинг ўпка шакли . Жуда камдан-кам ҳолларда кузатилади, рематизмга оид барча ҳолатларнинг тахминан 1-3% ини ташкил етади. Одатда, ревматизмнинг ўпка шакли ўзини бронхитёки плеврит шаклида намоён қилади.
• Ревматизмнинг тери шакли . Касалликнинг бу шакли тери тошмалари ёки ўзига хос ревматик тугунлар шаклида намоён бўлади. Касалликнинг тери шакли ревматизмга чалинган беморлар умумий сонининг 5 фоизидан ошмайди.
• Ревматизмнинг офталмологик шакли . Касалликнинг бу шакли фақат ревматизмнинг классик аломатари билан биргаликда аниқланади. Одатда, офталмологик шакли кўзнинг тўр пардасига таъсир қилади. Ревматизмнинг офталмологик шакли қисман ёки тўлиқ кўрликка олиб келиши мумкин.

Касалликнинг турлари: ревматизмни таснифлаш

Ревматизмнинг биринчи аломатлари касалликни аниқлаш имконини бермайди. Улар стрептококк шикастланишли бошдан ўтказилган юқори нафас йўлларининг инфекциясидан (фарингит, ларингит, тонзиллит) 2-3 ҳафта ўтиб намоён бўлади. Тасвир шамоллашнинг қайталаниши каби кўринади. Ўткир ревматизмнинг аломатлари тана ҳароратининг баъзан 40 даражага қадар кўтарилиши, пулснинг тезлашуви, ваража, кўп терлаш, кучсизлик, бўғимларнинг шишганлиги ва оғриши каби намоён бўлади. Даставвал енг катта ва енг фаол ишлатиладиган бўғимларга зарар йетади.

Кейин яллиғланиш кўпинча симметрик тарзда бошқа бўғимларга тарқалади. Бўғимлар кучли шишади, қизаради, тегиниб кўрилганда иссиқ бўлади, босилганда ёки ҳаракатланаётганда оғриқ сезилади. Одатда яллиғланиш жараёни бўғимларнинг барқарор ўзгаришига олиб келмайди. Пулс тезлашган, аритмик, кўкракда оғриқ қайд қилинади, юрак дилатацияси (кенгайиши), баъзида перикарднинг ишқаланиши шовқини ешитилади — бу юрак шикастланишидан далолат беради.

Ревматизмнинг умумий аломатлари:

Ревматизмнинг ўзига хос (специфик) аломатлари:

• Бўғимлардаги оғриқ . Даставвал катта бўғимлар (тизза, тирсаклардаги) шикастланади, оғриқ тортувчи, ўтмас бўлади ва узоқ давом етади. Ревматизм учун жараённинг жадал ривожланиши, ва, худди шундек бўғимларда яллиғланиш ва оғриқнинг тезда йўқолиши ва уларнинг вазифаси тикланиши характерлидир;
• Тўш ортидаги оғриқ . Юрак соҳасида ўтмас ёки симилловчи табиатли оғриқлар. Усбу аломат дарҳол пайдо бўлмайди, балки бир ёки бир неча кундан кейин юзага келади;
• Томир бузилишлари . Қон томирларининг синувчанлиги, бурун қонаши ва бошқалар;
• Аннуляр тошмалар . Барча ҳолатларнинг 4-10 фоизидан камроғида намоён бўлади. Улар пушти тошма каби кўринади, текис бўлмаган қирралар билан айлана ҳосил қилади. Беморни бирон-бир тарзда безовта қилмайди;
• Ревматик тугунлар . Шикастланган бўғимларда ҳосил бўлади. Улар диаметри 5 мм дан 2-3 сантиметргача бўлган тери ости шаклланмалари каби намоён бўлади, зич ва ҳаракациз, оғриқсиз. Улар жуда кам учрайди ва касалликнинг бошланишидан тахминан икки ой давомида сақланиб туради.

Специфик аломатлар фақат 1-3 кундан кейин пайдо бўлади. Баъзан қорин бўшлиғи аъзоларининг шикастланиши белгилари (ўнг қовурға остидаги оғриқлар ва бошқалар) кузатилади. Бу касалликнинг оғир кечаётганини кўрсатиб, дарҳол касалхонага ётқизишни талаб қилади.

Болаларда ревматизм анча юмшоқроқ шакда ёки сурункали, махсус аломатларсиз кечади. Умумий ҳолсизлик, пулснинг тезлиги ва бўғимларда оғриқ қайд қилинади, ҳаракатланганда оғриқ сезилмайди. Агар юрак шикастланиши белгилари бўлмаса, касаллик камдан-кам ҳолларда ўлим билан якун топади, аммо кардит ривожланиши билан келажакда беморларнинг ўртача умр кўриш даражаси сезиларли даражада қисқаради.

Ревматизмни даволаш

Ушбу касаллик қўзғатувчисига қарши курашиш учун бош (ва асосий) препарат бу бицилиндир. Бицилин пенитисилин қаторидаги антибиотик бўлиб, оддий пенитисилинга қараганда узоқроқ таъсир қилади.

Антибиотикли даволашнинг биринчи (фаол) босқичи 10 кундан 14 кунгача давом етади. Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, бундан кам муддат мақсадга мувофиқ бўлмайди, чунки инфекция сақланиб қолади, бундан кўпроқ муддат еса бефойда, чунки стрептококк антибиотикни парчаловчи моддалар ишлаб чиқара бошлайди, антибиотик еса беморнинг ўзига зарар йетказади.

Ундан кейин иккинчи (пассив) босқич бошланади. Бициллинни оғиз орқали ичиш тугаганидан уч ҳафта ўтгач, худди шундай препарат беморга мушак ичига киритилади. Бундай даволаш 5-6 йил давом еттирилиши керак (ҳар 3 ҳафтада 1 та инъйекция), бу рецидив еҳтимолини камайтириш ва юракда асоратлар ривожланишини олдини олиш учун зарур.

Тиббий амалиётда асетилсалицил кислотаси ўзини яхши тавсия етди. Аспирин қабул қилиш кўп қарши кўрсатмаларга ега (ҳомиладорлик ва емизиш даврида, томирлар синувчанлиги, овқат ҳазм қилиш аъзолари билан муаммолар), лекин ревматизмнинг бундай терапияси касалликнинг бўғимли ва неврологик шаклларида сезиларни наф беради. Аспирин оғриқни бартараф қилади ва бўғимларда яллиғланишни камайтиради. Биринчи икки ҳафта максимал рухсат етилган дозаларда олинади.

Терапиянинг асосий давридан сўнг, аспирин 2 г / сутка дозасида яна 30 кун давомида қабул қилинади.

Еътибор: Аспирин ошқозон ва ўн икки бармоқли ичак шиллиқ қаватини таъсирлантиради. Бундай ножўя таъсир тез-тез кузатилади, айниқса препаратни қабул қилиш бўйича тавсиялар бузилган бўлса. Бу ерозия, ошқозон яраси, гастродуоденит ва ярали қонашга олиб келади.

Ревматизмнинг жиддий кечаётган шаклларини даволашда максимал рухсат етилган дозада преднизолон қўлланилади.

Агар касаллик йенгил кечаётган бўлса, 10 кунгача бўлган ярим ётоқ тартиби белгиланади. Агар касаллик жиддий кечаётган бўлса, ҳар қандай ҳаракат фаоллигини истисно қилиш керак, чунки у жараённи янада кучайтиради. Бир ойгача муддатга ётоқ тартиби белгиланади.

Даволашнинг самарадорлигини баҳолаш учун лаборатория таҳлиллари ўтказилади. Кўрсаткичлар нормал даражаларга яқинлашганида, ётоқ тартибини бекор қилиш мумкин. Агар касаллик ўта жиддий, юрак ритмининг ёрқин бузилишлари, бўғимлардаги оғриқ билан кечаётган бўлса, икки ойгача муддатга стационар даволаниш керак.

Ревматизмни олдини олиш

Бир ҳафтадан ортиқ томоқ оғриғи бўлса, шифокорга мурожаат қилинг, чунки томоқ А гуруҳ стрептококклар томонидан инфекцияланган бўлиши мумкин. Яшаш жойингизда яхши санитария шароитларини таъминлаш ва кўп одамлар йиғилган жойдан қочиш тавсия етилади. Тананинг табиий мудофаасини рағбатлантиринг. Овқат тайёрлашни бошлашдан аввал қўлингизни яхшилаб ювинг, айниқса акса урсангиз ёки йўталсангиз. Шу орқали сиз ангинани келтириб чиқарувчи бактериялар тарқалишининг олдини оласиз.

Revmatizm — umumiy infeksion-allergik kasallik bo‘lib, asosan yurak va qon tomirlarning zararlanishi, ko‘pincha boshqa organ va sistemalarning kasallik jarayoniga tortilishi bilan kechadi. Kasallikni gemolitik A gruppaga mansub streptokokklar qo‘zg‘atadi, u birlamchi o‘choqdan organizmga o‘tib, kasallikning rivojlanishiga sabab bo‘ladi.

Revmatizm tarqalishiga ko‘ra yurak-tomir sistemasi kasalliklari o‘rtasida 4-o‘rinda turadi. Bolalar orasida 1,3-2,8% tarqalgan bo‘lsa, o‘smirlar orasida bundan 4 marta ko‘p. Har qanday kasallikni davolagandan ko‘ra uning oldini olish oson.

Ko‘pincha bolalar, aksari o‘quvchilar angina yoki tez-tez zo‘rayib turadigan surunkali tonzillit bilan og‘rishlari, biroq revmatizm kasalligiga chalinmasliklari mumkin. Ammo shunday bolalar borki, angina bilan bir-ikki marta og‘riganlaridan keyin darrov revmatizm rivojlana boshlaydi.

Hozirgi kunda katta yoshli odam ham bolalar atrofida ham streptokokk doimo bo‘ladi. Ko‘pchilik odamlarda uzoq vaqt davomida o‘zlari sezmagan holda streptokokka nisbatan immunitet ishlab chiqadi, odam angina bilan og‘rib qolganda immunitet ishlanib chiqishi vaqtincha to‘xtaydi, keyin esa yana asli holiga keladi. Ko‘pchilik odamlarda immunitet ancha barqaror bo‘ladi. Masalan, sil, zahm va boshqa yuqumli kasalliklarda infeksiya sog‘lom odamlar kasal odam bilan bevosita yaqin muloqotda bo‘lganda yuqadi, revmatizmda esa boshqacha bo‘ladi.

Anginadan keyin revmatizm paydo bo‘lishi qator hollarda tabiiy immunitetning sustligi yoki o‘tkir streptokokk infeksiyasi keng tarqalgan davrda organizmga juda ko‘p streptokokk mikroblari tushishiga bog‘liq bo‘ladi. Bu ikki omil qo‘shilib ta’sir ko‘rsatishi ham mumkin.

Streptokokk faqat revmatizmga sababchi bo‘lib qolmay, balki butun kasallik davomida faol rol’ o‘ynaydi, kasallikning zo‘rayishiga sababchi bo‘ladi. Streptokokk organizmga moddalari bilan ta’sir etadi va organizmning unga nisbatan sezgirligini oshirib yuboradi.

Revmatizmning rivojlanishida oilaviy moyillikning ahamiyatga ega ekanini aytib o‘tmoq kerak, ko‘pincha, ota-ona revmatizm bilan og‘rigan oilalardagi bolalarda ham shu kasallik bo‘ladi.

Streptokokklar asosan bodomcha bezlar, kariyes tishlar, burun bo‘shliqlari va burun-halqumning boshqa joylarida bo‘ladi, chunki bu yerlarda mikroblarning hayot faoliyati uchun yaxshi sharoit bo‘ladi. Bu yerdan esa ularning toksinlari doimo qonga o‘tib turadi.

Shu boisdan ham bu joylar infeksiyaning surunkali o‘choqlari, deb ataladi.

Jismonan yaxshi rivojlanmaslik, to‘la sifatli ovqat yemaslik, har xil yuqumli kasalliklar bilan og‘rib o‘tish, asab buzilishi — bularning hammasi tabiiy immunitetni pasaytiradi va kasallik tez rivojlanadi. Turmush sharoitining yomon bo‘lishi, hovli va xonalarda uy-joyning yomonligi, ota-onaning ichkilik ichishi, tamaki chekishi, giyohvandligi bolalarning barcha yuqumli kasalliklarga chalinishiga imkon beradi.

Ko‘pchilik kasalliklar kabi revmatizm bolalarda birmuncha o‘tkir va og‘irroq kechib, tez-tez qaytalaydi, aksari hollarda yurakning og‘ir zararlanishiga olib keladi. 50-60foiz hollarda revmatizmda bo‘g‘imlar og‘riydi.

Bo‘g‘imlarning qattiq og‘rishi va og‘riqning ko‘chib yurishi revmatik poliartrit uchun xos alomat hisoblanadi. Keyingi paytlarda poliartritlar kam uchraydigan bo‘ldi, artralgiya ko‘proq kuzatilmoqda.

Revmatizm bolalarda kattalarga nisbatan og‘ir o‘tadi, tez-tez qaytalab, tez vaqt ichida yurakda o‘zgarishlar paydo qiladi.

Profilaktika ishida har bir odamning va butun jamiyatning sog‘lom turmush tarzini tashkil qilish ko‘zda tutilishi kerak. Ishni eng avvalo bolalar sog‘lig‘ini mustahkamlashdan boshlash kerak. Maktabgacha tarbiya muassasalarida bolalarni har tomonlama rivojlantirish va chiniqtirishning hozirgi zamon metodlarini keng qo‘llash lozim. Maktablarda, hunar-texnika bilim yurtlarida, bolalarni yozgi dam oldirish oromgohlarida va sanatoriylarda sog‘lomlashtirish tadbirlarini muntazam ravishda o‘tkazish zarur.

Revmatizmning oldini olish uchun organizmning kasallikka qarshi umumiy kurashish qobiliyatini oshirish, streptokokk infeksiyasi yuqmasligi uchun barcha chora-tadbirlarni ko‘rish zarur.

Jamoat tashkilotlari revmatizm va uning profilaktika choralari haqidagi ilmiy bilimlarni yanada kengroq va faolroq propaganda qilishda qatnashib, tibbiyot xodimlari bilan birga atmosfera havosining tozaligini saqlash, parklar barpo qilish, ko‘chalarni ko‘kalamzorlashtirish va shu kabilar bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqadi va ularni amalga oshirishda yordam beradi.

Revmatizmning shaxsiy profilaktikasi sog‘lom turmush tarzini yaratish, dam olish va mehnatni to‘g‘ri tashkil etish, sifatli ovqatlanish, fizkul’tura bilan muntazam ravishda shug‘ullanish, iloji boricha ochiq havoda bo‘lish va boshqalardan iborat.

Revmatizm instituti ishlab chiqqan revmatizm profilaktikasiga binoan, angina bilan og‘rigan bemorlarni 10 kun davomida antibiotiklar bilan davolash tavsiya etiladi. 5-7 kun davomida penitsillin bilan davolash birmuncha samarali hisoblanadi.

Keyinroq bir yoki ikki marta bitsillin-3 bitsillin-1 ni mushaklar orasiga yuborish tavsiya etiladi. Agar penitsillinni mushaklar orasiga yuborish mumkin bo‘lmasa, antibiotiklarni 10 kun davomida ichish tavsiya etiladi.

Angina bilan og‘rigan bemorlar davolanib chiqqanlaridan so‘ng bir oy davomida dispanser nazoratida bo‘ladilar. Angina bo‘lib o‘tgandan so‘ng 5-7 kun davomida aspirin, vitamin C qabul qilish va tana haroratini o‘lchab turish tavsiya etiladi.

Revmatizm qaytalanishini profilaktika qilish yoki ikkilamchi profilaktika quyidagilardan iborat bo‘ladi:

• dispanser kuzatuvini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish;
• asosiy kasallikni og‘irlashtiradigan kasalliklarni, shuningdek, surunkali infeksiya o‘choqlarini va kasallik qaytalashini davolab borish;
• revmatizm zo‘raymasligi uchun dori-darmonlar va bitsillin bilan profilaktika qilish.

Ikkilamchi profilaktikada streptokokk infeksiyasiga va shamollash kasalliklariga qarshi kurashish muhim ahamiyatga ega bo‘ladi.

Mavsumga qarab dori-darmonlar va bitsillin bilan davolash revmatizmning qaytalanishiga qarshi kurashda samarali metod bo‘lib chiqdi (qaytalanishlar soni 2-4 martaga kamaydi), lekin vrachlik tajribasi shuni ko‘rsatadiki, davo kurslari orasidagi vaqt uzoq davom etganda kasallik qaytalashi mumkin ekan. Shuning uchun hozirgi vaqtda revmatizmi bor bemorlar yil bo‘yi bitsillin va dori-darmonlar bilan davolanadi.

Hozirgi paytda yurak porogi bor-yo‘qligidan qat’i nazar, oxiri 5 yil davomida faol revmatik protsessni boshidan kechirgan revmatizm bilan og‘rigan barcha bemorlar butun yil davomida dori-darmonlar va bitsillin bilan davolanishlari shart. Yurak porogi yoki xoreya alomatlarisiz birlamchi revmokardit bilan og‘rib o‘tgan, surunkali infeksiya o‘choqlari bo‘lmagan yoki ular yaxshilab sanatsiya qilingan shaxslar birinchi 3 yil davomida, keyin esa 2 yil ichida mavsumga qarab bitsillin va dorilar bilan davo olib turishlar lozim.

Yurak porogi paydo bo‘lgan, uzoq davom etuvchi yoki tez-tez qaytalab turuvchi birlamchi revmokarditni boshidan kechirgan, yurak porogi bor-yo‘qligidan qat’i nazar, qaytalovchi revmokardit bilan og‘rigan barcha bemorlar, shuningdek, surunkali infeksiya o‘choqlari bo‘lgan bemorlar 5 yil davomida yil bo‘yi bitsillin-aspirin bilan bahor va kuzda davolanib turishlari lozim.

Revmatizm bilan kasallanish xavfi bo‘lgan bolalarda infeksiya o‘choqlarini sanatsiya qilish bilan bir qatorda 2-3 yil davomida mavsumiy dori-darmon va bitsillin bilan davolash lozim. Mavsumiy profilaktika bahor va kuzda (o‘rta mintaqadagilar uchun mart, aprel va oktyabr, noyabr oylarida) bitsillin-5 yoki bitsillin -1 yordamida o‘tkaziladi.

Butun mavsum davomida bolalarga aspirin berib boriladi. Agar bola organizmi aspirinni ko‘tara olmasa amidopirin, anal’gin berib, qonini har haftada analiz qilib turiladi. Dori-darmon va bitsillin bilan davolash davomida askorbat kislota qo‘llash maqsadga muvofiqdir.

Profilaktika maqsadida davolayotgan vaqtda organizmga bitsillin yuborilgandan so‘ng allergik reaksiya paydo bo‘lishi mumkinligini unutmaslik lozim. Bu allergik reaksiyalar ukoldan so‘ng birinchi sekundlarda yoki bir necha minutlardan keyin, ba’zan esa, hatto bir necha soat va kundan so‘ng paydo bo‘lishi mumkin. Bularga badanga toshmalar toshishi va terining qichishishi, tana haroratining qisqa muddatga ko‘tarilishi, Kvinke shishi, ko‘ngil aynishi, bosh, bo‘g‘imlar og‘rishi kiradi. Ba’zan anafilaktik shok kuzatilishi mumkin.

Yengil allegik reaksiyalar (o‘zini yomon his etish, haroratining bir oz ko‘tarilishi, reri ichishishi, bir oz toshmalar toshishi) odatda bitsillin yuborishini to‘xtatish uchup asos bo‘lmaydi talab etiladi. Bunday preparatlarga kalsiy xlor, dimedrol, suprastin va boshqalar kiradi, bitsillinni faqat muolaja kabinetlarida ukol qilinadi.

Bitsillin tayinlashda oldin, albatta bemorning pensilinga sezgirligini aniqlash lozim. Shubha bo‘lgan hollarda pensillin bilan teri sinamasi o‘tkaziladi. Odatda bolalar kasalxonadan tuzalib chiqqanlaridan so‘ng 2 oy muddatga sanatoriyga yuboriladi. O‘quv yilida bolalar sanatoriyda maktab dasturi bo‘yicha o‘qishni davom ettiradilar.

Har bir respublikada bir necha mahalliy kardiologik sanatoriylar mavjud bo‘lib, bunda bolalar dori-darmonlar bilan davolanishdan tashqari kislorodli vannalar, yallig‘lanishga qarshi va og‘riqni qoldiruvchi hamda organizmning kasallikka qarshi kurashi qobiliyatini oshiruvchi rodonli suvlar bilan davolanadilar. Sanatoriyda davolanish rematizm takrorlanishining ikkilamchi profilaktikasi va yaxshigina davo hisoblanadi. Bular organizmning umumiy qarshiligini oshirib, revmatik protsessining yo‘qolib ketishiga olib keladi.

Rematizmning nofaol fazasida bola uyda va maktabda alohida kun tartibiga muhtoj bo‘ladi. Kun tartibiga kasallik xurujidan so‘ng revmatik jarayonning kechish xarakteriga va yurak-tomirlar sistemasining funksional holatiga ko‘ra har bir bolaning ahvoliga qarab belgilanadi.

Maktab vrachi revmatizm bilan og‘rigan bolani jismoniy tarbiya mashg‘ulotlariga qo‘yish masalasini hal etib qolmay, uni muntazam ravishda kuzatib ham boradi. U pedagoglar bilan yaqin aloqada bo‘lib, bolaning maktabdagi hulqi, o‘zlashtirishi va darslarga qatnashayotgani haqida malumotlar olib turadi.

Quyosh nurlari va suv muolajalari haqida ikki og‘iz gapirib o‘tsak. Quyoshning ultrabinafsha nurlari bilan uchun juda foydali bo‘ladi, lekin quyosh vanalarni bolaning yurak-tomir sistemasi halatiga qarab buyurish lozim. Og‘ir yurak poroklari va yurak-tomir sistemasiga yetishmovchilik bo‘lgan bolalar oftobda ko‘p bo‘lmasliklari kerak. Rematizm bilan og‘rigan bolalarga quyosh vannalarini juda ehtiyotilik bilan tayinlash kerak.

Quyosh vannalari birinchi marta 8 minut davomida beriladi (2minutdan- oldindan, orqadan va yon tomonlaridan), keyingi kunlari esa har bir tomonga bir minutdan qo‘shib boriladi. Quyosh vannalarini 20-30 minutdan ortiq qabul qilish mumkin emas. Suv muolajalaridan foydalanishda yana ham ehtiyot bo‘lish zarur. Ariqlarda, daryo va dengizda cho‘milishga revmatizm xurujidan ikki yil o‘tgandan so‘ng ruxsat etish mumkin. Xurujdan keyingi birinchi 2 yil davomida quyosh vannalaridan so‘ng iliq suvda cho‘milish yoki ustidan suv quyish, keyin esa sovuq suvda cho‘milish mumkin.

Foydali maqolalarni Telegram kanalimizda kuzatib boring!