?аза? тілі ережелері 5-11 сынып шпор
Оқушылар,студенттер,мұғалімдер,сайт қолданушылары өз материалыңызбен бөліссеңіз қуанышты болатын едік!
Ресеймен- батыс солт-де
Батыс Қазақстан: Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау.
Солтүстік Қазақстан: Қостанай, Солтүстік қазақстан, Ақмола, Павлодар.
Шығыс Қ.: Семей, Өскемен; Зайсан Марқакөл.
Оңтүстік Қ.: Қызылорда, Жамбыл, Алматы.
Орталық Қ.: Сарыарқа, Қарағанды және Жезқазған.
Туы: Ш.Ниязбеков; әнұран- 7 қаңтарда 2006 жылы, Ш.Қалдаяқов; елтаңба- Мәлібеков мен Уәлихан шот-Аман Ыдырысұлы.
Қорқыт ата- 9 ғасыр
Әбу Насыр әл-Фараби- 870-950 ж.ж.
Әбу Райхан әл-Бируни- 973-1050 ж.ж.
Жүсіп Баласағұни- 1021-1075 ж.ж.
Махмұт Қашқаридің- 1030-1090 ж.ж.
Қожа Ахмет Яссауи- 1103-1167 ж.ж.
Мұхаммед Хайдар Дулати- 1499-1551
Қазақтың шешендік өнері
Кезеңдер Уақыты Би-шешендер
1-кезең XI-XIII Майқы би, Аяз би
2-кезең XIV-XVI Асан қайғы, Жиренше шешен
3-кезең XVIII Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би
4-кезең XVIII-XIX Байдал би, Тіленші би, Тарақты тұяқ, Шалқар шешен
5-кезең XVIII-XIX Сырым Датұлы, Досбол шешен
Төле би- 1663-1756
Қазыбек би- 1667-1763
Әйтеке би- 1689-1766
Шоқан Уалиханов- 1835-1865
Ыбырай(Ибрагим) Алтынсарин- 1841-1889
Абай Құнанбайұлы- 1845-1904
Шәкәрім Құдайбердиев- 1858-1931
Ахмет Байтұрсынов- 1873-1937
Міржақып Дулатов- 1885-1935
Жүсіпбек Аймауытов- 1890-1931
Мағжан Жұмабаев- 1893-1938
Ілияс Жансүгіров- 1894-1938
Бейімбет Майлин- 1894-1938
Сәкен Сейфуллин- 1894-1938
Мұхтар Әуезов- 1897-1961
Сәбит Мұқанов- 1900-1973
Ілияс Есенберлин- 1915-1983
Қаныш Сәтбаев- 1899-1964
Әбілхан Қастеев- 1904-1973
Төлеген Досмағамбетов- 1940-2001
Төле би- 1663-1756
Қазыбек би- 1667-1763
Әйтеке би- 1689-1766
Шоқан Уалиханов- 1835-1865
Ыбырай(Ибрагим) Алтынсарин- 1841-1889
Абай Құнанбайұлы- 1845-1904
Шәкәрім Құдайбердиев- 1858-1931
Ахмет Байтұрсынов- 1873-1937
Міржақып Дулатов- 1885-1935
Жүсіпбек Аймауытов- 1890-1931
Мағжан Жұмабаев- 1893-1938
Ілияс Жансүгіров- 1894-1938
Бейімбет Майлин- 1894-1938
Сәкен Сейфуллин- 1894-1938
Мұхтар Әуезов- 1897-1961
Сәбит Мұқанов- 1900-1973
Ілияс Есенберлин- 1915-1983
Қаныш Сәтбаев- 1899-1964
Әбілхан Қастеев- 1904-1973
Төлеген Досмағамбетов- 1940-2001
Ата- әкенің әкесі
Әже- әкенің шешесі
Әке-шеше- дүниеге ұрпақәкелген ерлізайыпты адамдар
Бала- ата-анадан туған ұрпақ, олар ұл, қыз деп аталады
Ұл- шаңырақ иесі, ұрпақ жалғастырушы
Қыз- басқа елдің болашақ келіні, болашақ ана
Немере- ұлдың баласы
Шөбере- немеренің баласы
Жеңге- ағаның әйелі
Жезде- әпкенің күйеуі
Келін- ұлдың әйелі
Нағашы- шешенің туыстары
Жиен- қыздан туған бала
Бөле- әпкелі- сіңлілердің балалары
Қазақ тілінде дыбыс саны-37
Тілдің қатасына қарай: жіңішке(ә,ө,ү,і,е,и,э) жуан(а,о,ұ,ы,у).
Жақтың қатысына қарай: қысаң(ы,і,и,у,ү,ұ) ашық (а,ә,о,ө,е,э)
Еріннің қатысына қарай: езулік(а,ә,е,ы,і,и,э) еріндік(о,ө,ү,ұ,у)
Ұяң:бвгғджзһ;үнді: йлмнрлу;қатаң: кқпстфцхчшщ
Ашық буын: а-ға,бала;тұйық: ат,ант; бітеу: бал, тарс, класс, мектеп.
Көнерген сөз: архаизм(аэрофлот, адрес, рыноктық, таможня, станция)
Жаңа сөз: саябақ, реклама, посредник.
Диалект сөз: сым, азанда, бәдірен, оттық, көпшік.
Термин сөз: фонетика, лексика, күш.
Кәсіби сөз: көнек, қауға, жылым, торша.
Сөздің тура мағынасы: терең көл, ашық терезе, өткір қайшы, домбыра шерту, майлы төстік.
Ауыспалы мағынасы: терең ой, ашық мінез, өткір көз, сыр шерту, майлы дастархан.
Эвфемизм-мағынасы тұрпайы сөздің орнына ұғымды жұмсартып қолданылатын сыпайы сөз.
Дисфемизм- эвфемизге қарама-қарсы мағынады сөздер, яғни мағынасы сыпайылықты білдіретін сөздің орнына қолданылатын тұрпайы сөз.
Тура мағынасы- сөздің бастапқы мағынасы.
Ауыспалы мағынасы- сөз мағынасың ауысып, бастапқы мағынасынан өзге мағынада қолданылуы.
Антоним- мағыналары бір біріне қарама-қарсы сөздер.
Омоним- дыбысталуы бірдей бірақ мағыналары әр түрлі сөздер.
Синоним- айтылуы әр түрлі, бірақ мағыналары бір-біріне жақын сөздер.
Морфология- сөз құрамы қосымша жән сөз таптарын зерттейді.
Дара: түбір сөз, туынды сөз; күрделі сөз: қос сөз, біріккен сөз, қысқырған сөз, тіркескен сөз.
Жалғау: көптік, жіктік, септік, тәуелдік; жұрнақ: сөз тудырушы, сөз түрлендіруші.
Дара сөз: түбір сөз(ән, дос, біл) туынды(әнші, достық,білгір)
Күрделі сөз: біріккен сөз(тас+бақа, Екі+бас+тұз) қос сөз-сөздердің қосарланып немесе қайталанып айтылуынан жасалған сөз. Қысқарған сөз(ТМД, ҚазҰМУ,кг,ГАЗ-33)
Тіркескен сөз: күрделі зат есім, к сын есім, к сан есім, к етістік, к үстеу(алматы қаласы, қара кер, он бес, деп айтты,ала жаздай)
Тәүелдік ж.: жекеше түрі: м,ым,ім-ң,ың,ің-ыңыз,іңіз,ңыз, ңіз-сы,сі,ы,і; көпше түрі: мыз,ымыз,міз,іміз-тарың, терің,тарыңыз,теріңіз- сы,сі,ы,і.
-заттын,ұғымның,құбылыстың атын білдіретін сөз табы.
Тұлғасына қарай: негізгі, туынды.
Құрамына қарай: дара, күрделі.
Жалпылай немесе жекелей атауына қарай.
Мағынсына қарай: деректі, дерексіз.
Заттың түрін, түсін, сапасын, салмағын, көлемін білдіретін сөз табы. Негізгі(сары,таза) туынды(сөзшең,әлсіз)
Дара және күрделі. Сапалық(сұр.биік,улкен) қатыстық(бойшаң адам, өнерлі бала)
-заттың санын ретін білдіреді.
Есептік:қанша,неше-бес, он екі
Болжалдық:қанша,неше,қай шамалы-даған,деген,дай,дей,тай, тей-жүздеген
Бөлшектік: екіден бур(1/2), екі жарым.
-зат есім,сын есім және сан есімнің орнына қолданылатын сөз табы.
-заттың іс-әрекетін қимылын білдіреді.
Болымды: алды, жаздыр, өшірді.
Болымсыз: 1) етістікке+ма-ме-ба- бе-па-пе; жоқ, емес.
Есімше: бірде есім сөздің, бірде етістіктің қызметін атқаратын етістіктің түрі-ған,ген,қан,кен,ар,ер,р,атын, етін, йтын,йтін,мақ,мек,бақ, бек,пақ,пек.
Осы шақ:нақ о.ш.(жатыр,отыр,тұр, жүр;а,е,й,ып,іп,п); ауыспалы о.ш.(етістік+а,е,й+ж.ж.)
Өткен шақ: жедел ө.ш.(етістік+ды,ді, ты,ті+ж.ж.); бұрынғы(етістік+ған,ген,қан, кен,ып,іп,п+ж.ж.); ауыспалы (етістік+атын,етін,йтын,йтін+ж.ж.
Келер шақ: болжалды(етістік+ар,ер,р+ж.ж.); мақсатты(етістік+мақ, мек,пақ,пек,бақ, бек+шы,ші+ж.ж.)
Ашық рай:іс-қимылдың қай шақта екенің білдіреді.
Бұйрық рай:іс-қимылдың бұйыру, талап ету, өтіну ретінде айтылу мағынасын білдіреді.
Шартты рай: етістік+(са-се)+ж.ж.
Қалау рай: етістік+(ғы-гі-қы-кі)+тәуелдік ж./кел етістігі.
Өздік: іс-қимылды адам өзі істейді(ын,ін,н)
Өзгелік: адам іс-қимылды өзге біреуге орындатқызады (дыр,дір,тыр,тір,ыр, ір,ғыз,гіз,қыз,кіз,т,сет).
Ырықсыз: іс-қимыл өздігінен жасалғандай көрінеді (ыл,іл, л.ын,ін,н).
Ортақ: іс-қимыл бірлесіп, ортақтасып істелінеді (ыс,іс,с)
Мақсат:қалай,не мақсатпен-әдейі, қасақана,жорта.
Қазақ тілінің ережелер жинағы 1 - 11 сыныптар үшін
1. Қазақ тілінде 37 дыбыс, 42 әріп бар.
2. 40 әріп, 2 таңба бар.
3. Қазақ тілінде 12 дауысты дыбыс бар:
- а, ә, о, ө, ы, і, ұ, ү, е, э, и, у.
4. Жуан дауыстылар - а, о, ы, ұ.
5. Жіңішке дауыстылар - ә, ө, і, ү, е, э.
6. Ашық дауыстылар - а, ә, о, ө, е.
7. Қысаң дауыстылар - ы, і, и, ұ, ү, у.
8. Еріндік дауыстылар - о, ө, ұ, ү, у.
9. Езулік дауыстылар - а, ә, и, е, э, ы, і.
10. Қазақ тілінде 25 дауыссыз дыбыс бар:
- б, в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, т, с, ф, х, Һ, ц, ч, щ, ш.
11. Қатаң дауыссыздар - п, ф, с, ш, к, қ, т, ч, щ, ц, х, Һ.
12. Ұяң дауыссыздар - б, в, г, ғ, д, ж, з.
13. Үнді дауыссыздар - р, л, й, у, м, н, ң.
14. Шұғыл дауыссыздар - п, б, т, д, г, к, қ, ц, ч.
15. Ызың дауыссыздар - ф, в, с, ғ, з, ш, х, ж, Һ.
16. Ерін дауыссыздары - п, б, м, у.
17. Тіс дауыссыздары - т, д, с, з, щ, ц.
18. Тіс пен ерін дауыссыздары - ф, в.
19. Тіл ұшы дауыссыздары - н, л, ч.
20. Тіл алды дауыссыздары - р, ш, ж, й.
21. Тіл ортасы дауыссыздары - к, г.
22. Тіл арты дауыссыздары - қ, ғ, ң, х.
23. Көмей дауыссызы - Һ
24. Қазақ тілінде буынның 3 түрі бар: - ашық буын, тұйық буын, бітеу буын.
25. Сөздің соңғы буынының жуан немесе жіңішкелігіне қарай қосымшалардың да жуан немесе жіңішке болып жалғану заңдылығын буын үндестігі немесе сингармонизм деп атайды.
26. Түбір мен қосымшаның немесе сөз тіркесіндегі екі сөздің жігінде дауыссыз дыбыстардың бір-біріне әсер ету нәтижесінде өзгеруін дыбыс үндестігі немесе ассимиляция деп атайды.
27. Ассимиляцияның қазақ тілінде 3 түрі бар:
- ілгерінді ықпал, кейінді ықпал, тоғыспалы ықпал.
28. Түбір мен қосымшаның немесе сөз тіркесіндегі сөздер аралығында алғашқы дауыссыз дыбыстың кейінгі дауыссыз дыбысқа әсерін тигізетін ережелерді қарастыратын дыбыс үндестігінің түрін ілгерінді ықпал деп атайды.
Мыс: ас - тық, тоқ - тық, күрес - кер
29. Түбір мен қосымшаның немесе сөз тіркесіндегі сөздер аралығында кейінгі дыбыстың өзінен бұрынғы дыбысқа әсерін тигізетін ережелерін қарастыратын дыбыс үндестігінің түрін кейінді ықпал деп атайды.
Мыс: көз сал - көс сал.
30. Сөз тіркестерінің, біріккен сөздердің құрамында көршілес дыбыстардың бір-біріне ілгері-кейінді
әсер етуінен туатын өзгерістерді тоғыспалы ықпал деп атайды.
Мыс: Қазанқап - Қазаңғап, Есжан - Ешшан.
31. Сөздің алғашқы, қалыпты мағынасын сөздің тура мағынасы дейміз:
Мыс: Бұл өмірден дос іздеп жүрмін.
32. Сөздің алғашқы, қалыпты мағынасының
ауысып қолданылуын келтірінді немесе
ауыспалы мағына дейміз:
Мыс: Қызды ауылдың иті жатпас. (мақал)
33. Мағынасы ескіріп, күнделікті қолданылу тәжірибесінен шығып қалған сөздерді архаизм деп атайды.
Мыс: Әмеңгерлік, тасаттық, низам.
34. Мағынасы ескіріп, көнерген, бірақ кезіңде
қоғам өміріндегі, тарихындағы кезеңдерді
еске салатын сөздерді историзм деп атайды.
Мыс: кіндік - орталық, рабфак, ояз.
35. Қосарланып келген сөздерді қос сөздер дейміз.
Мыс: тәй - тәй, ептеп - септеп.
- Мәндес, қайшы мәндес, сыңар мәнді қос сөздер.
36. Жер - су аттарының, мекеме, ұйым атауларының қысқартылып қолданылуын қысқарған сөздер деп атайды.
Мыс: ІІМ - Ішкі істер министрлігі.
37. Екі немесе көп сөздің бірігіп, бір мағына беретін сөздердің түрін біріккен сөздер деп атайды.
Мыс: тоқсан, Ақсу, тасбақа, Жетісай.
38. Қазақ тілінде 9 сөз табы бар.
1). Зат есім - Кім? кімдер? не? нелер?
2). Сын есім - Қандай? қай?
3). Сан есім - Қанша? неше? нешінші? нешеу?
4). Етістік - Не істейді? не қылды? қайтті?
5). Есімдік - жіктеу, сілтеу, сұрау, өздік есімдіктері.
6). Үстеу - Қайда? қашан? қайдан? қанша?
7) Еліктеу сөздер - еліктеуіш сөздер: сатыр-сұтыр, тарс-тұрс, сыбдыр-сыбдыр, гүрс, зірк; бейнелеуіш сөздер: жалп-жалп, елпең,морт, арбаң-арбаң, маң-маң.
8). Шылау - септеулік, демеулік, жалғаулық.
- арқылы, үшін, кейде, әлде.
9). Одағай - көңіл - күй, жекіру, шақыру одағайлары.
- уҺ, аҺ, ей, жә, тәйт, шөк, кә - кә, ауқау - ауқау.
39. Қазақ тілінде 5 сөйлем мүшелері бар.
1). Бастауыш - сөйлемнің тұрлаулы мүшесі.- кім? не?
2). Баяндауыш - сөйлемнің іс - әрекетін білдіретін сөйлемнің тұрлаулы мүшесі. Қайтті? не қылды?
неше? қанша? кімі? несі?
3). Толықтауыш - қимыл - әрекетті білдіретін сөйлемнің тұрлаусыз мүшесі.- ілік септігінің сұрағынан басқа септіктердің жалғаулары жалғанып, сол септіктердің сұрақтары қойылады.
4). Анықтауыш - заттың, нәрсенің сынын, белгісін білдіреді.
- Қандай? қай? кімнің? ненің?
5). Пысықтауыш - қимыл - әрекеттің сынын, сапасын білдіреді - Қайда? қайдан? қашан? қалай? неліктен? неге? т. б.
- мекен, дара, күрделі, мезгіл, сын-қимыл, себеп, мақсат пысықтауыш.
40. Қазақ тілінде 7 септік бар.
1). Атау - кім? не?
2). Ілік - кімнің? ненің? қай? қандай? – ның/нің, дыі/дің, тың/тің.
3). Барыс - кімге? неге? қайда? – қа/ке, ға/ге, а/е, на/не.
4). Табыс - кімді? нені? – ны/ні, ды/ді, ты/ті.
5). Жатыс - кімде? неде? қайда? – да/де, та/те, нда/нде.
6). Шығыс - кімнен? неден? қайдан? қашан?- дан/ден, нан/нен, тан/тен.
7). Көмектес - кіммен? немен? қалай?- мен/бен/пен, менен/бенен/пенен.
41. Жіктік жалғаулары 3 жақ бойынша жекеше, көпше түрде жіктеледі.
Жекеше түрі:
І жақ - мын/мін, бын/бін, пын/пін:- мен бала - мын.
ІІ жақ - сың/сің:- сен бала - сың.
ІІ жақ - сыз/сіз: сіз бала - сыз.
ІІІ жақ - ол бала.
Көпше түрі:
І жақ - мыз/міз, быз/біз, пыз/піз:- біз бала - мыз.
ІІ жақ - сыңдар/сіңдер:- сендер бала - сыңдар.
ІІ жақ - сыздар/сіздер:- сіздер бала - сыздар.
ІІІ жақ - олар бала - лар.
42. Тәуелдеу 3 жақта және жекеше, көпше түрлерде болады.
Жекеше түрі:
І жақ - Менің әкем.
ІІ жақ - Сенің әкең.
ІІ жақ - Сіздің әкеңіз.
ІІІ жақ - Оның әкесі.
Көпше түрі:
І жақ - Біздің әкеміз.
ІІ жақ - Сендердің әкелерің.
ІІ жақ - Сіздердің әкелеріңіз.
ІІІ жақ - Олардың әкесі.
43. Көптік жалғаулар:
- лар, лер, дар, дер, тар, тер.
44. Түбірі етістік бола тұра, есімдерше тұлғаланатын етістіктің түрін есімше деп атаймыз.
45. Есімшенің 4 түрі бар.
1). Өткен шақтық есімше - қан/кен, ған/ген.
2) Осы шақтық есімше - шы/ші.
3) Келер шақтық есімше - ар,- ер,- р.
4) Ауыспалы шақтық есімше - а,- е,- й, тын/тін.
46. Тиянақсыз тұлғада келіп, көмекші етістіктермен тіркесу арқылы күрделі етістік тудыратын етістіктің түрін көсемше деп атайды.
1). Ауыспалы осы шақтық көсемше - а,- е,- й.
2). Өтке шақтық көсемше – ып,- іп,- п.
3). Келер шақтық көсемше – қалы/келі,- ғалы/гелі.
47. Табыс септігінің жалғауын қажет ететін етістікті сабақты етістік деп атайды.
Мыс: көр - үйді көр, бағала - білімді бағала.
48. Табыс септігінен басқа септіктердегі сөздерді қажет ететін етістікті салт етістік дейді.
Мыс: қуан, еркеле, ашулан, емдел.
49. Қимыл - әрекеттің іс істеуші адамға қатынасын білдіретін етістіктің түрін етіс деп атайды.
1). Өздік етіс - ын, ін, н.
- жу - ын, ки - ін, тара - н.
2). Өзгелік етіс - дыр/дір, тыр/тір, ғыз/гіз, қыз/кіз, ыр/ір,- т.
- киін - дір, жай - ғыз, кет - ір, боса - т.
3). Ырықсыз етіс - ыл/іл,- л, ын/ін,- н.
- көс - іл, есепте - л, сал - ын, көр - ін.
4). Ортақ етіс - ыс/іс,- с.
- ал - ыс, бер - іс, ұшыра - с.
50. Іс - әрекеттің, қимылдың мезгілге, уақытқа байланыстылығын көрсететін етістікке тән категорияны етістіктің шақтары деп атайды.
51. Етістікте 3 шақ болады.
- Өткен шақ, келер шақ, осы шақ.
52. Іс - әрекеттің сөйлеп тұрған уақыттан бұрын орындалғанын білдіретін етістіктің шағын өткен шақ дейді.
1). Жедел өткен шақ - ды/ді, ты/ті.
2). Ежелгі өткен шақ - ып/іп,- п.
3). Бұрынғы өткен шақ - қан/кен, ған/ген.
4) Ауыспалы өткен шақ - хабарласатын, келетін.
53. Іс - қимылдың сөйлеп тұрған мезгілден кейін орындалатынын білдіретін етістіктің шақтарының бірін келер шақ дейді.
1). Болжалды келер шақ - ар,- ер,- р.
2). Мақсатты келер шақ - мақ/мек, бақ/бек, пақ/пек.
3). Ауыспалы келер шақ - шығады, билейді, жауады.
54. Іс - қимылдың сөз болып жатқан уақытта орындалып жатқанын білдіретін етістіктің шағын осы шақ дейді.
1). Нақ осы шақ 2 түрге бөлінеді.
а) Жалаң нақ осы шақ - отыр, жүр, тұр.
б) Күрделі нақ осы шақ - оқып жүр, сөйлеп тұр.
2). Ауыспалы осы шақ - а,- е,- й.
Мақтан - а - мын, өсір - е - сің. биле - й - ді.
55. Етістіктің іс - әрекетті орындатушымен, уақытпен байланысты жаққа, шаққа түрленуін етістіктің райы деп атайды.
56. Етістіктің 4 райы болады.
1). Бұйрық рай - сал, бар, тап, тыңда.
2). Қалау рай: а) Ерікті қалау рай - қы/кі, ғы/гі,
- сұрағым келеді.
ә) Тілекті қалау рай - қай/кей,
- байқағайсың, ескергейсіңдер.
Қазақ тілінің ережелері 1 - 11 сыныптар үшін
?олданбалы курсы бойынша ба?дарлама
(11 сынып?а ?БТ-?а дайынды?)
Т?СІНІК ХАТ
Курс ?азіргі ?аза? тіліні? фонетика, лексика, морфология, синтаксис, пунктуация салалары бойынша негізгі та?ырыптарды толы? ?амты?ан. Оларды о?ып – ?йренуде жалпы орта білім беретін курстар?а ?ара?анда барынша жо?ары де?гейдегі міндеттер ж?зеге асырылады. Б?л тарауларды? та?ырыптарын ?ту барысында о?ушылар жалпы мектеп ба?дарламасымен ?амтылмайтын (алайда ?лтты? Бірі??ай Тестте кездесетін тілдік тапсырмалар?а септігін тигізетін) ?азіргі ?аза? тіліні? к?птеген негізгі ??ымдарымен тере? танысады ж?не ?р та?ырып?а арналып тере? ма?л?мат беретін ережелер жиынты?ы мен та?ырыпты бекітуге арнал?ан тестілер тапсырмаларымен ж?мыс жасайды.
ме?герген, оны? ?ыр-сыры мен тарихын жетік білетін, грамматикалы? сауаттылы?ы дамы?ан, ?аза? тілін тере? ж?не кешенді ме?герген дара т?л?а ?алыптастыру?а м?мкіндік ту?ызу.
Міндеттері:
-о?ушыларды? фонетикалы?, морфологиялы?, лексикалы? ж?не синтаксистік
машы?тары мен да?дыларын дамыту,
-тіл дыбыстары, с?з таптары мен ?осымшалар туралы т?менгі сыныптарда
ал?ан теориялы? білімдерін ж?йелеу:
-теориялы? білімдерін ауызша, жазбаша с?йлеу тілдерінде орынды ?олдану?а
-о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту:
-ал?ан білімдерін т?жірибеде ?тымды ?олдана білуге жатты?тыру;
-о?ушыны? ал?ан білімін тияна?ты ж?не на?ты тексере білуін ?амтамасыз етеді.
Курс ба?дарламасын о?ы?аннан кейін о?ушыдан к?тілетін н?тиже:
-салыстыра, д?лелдей, талдай, ?орытындылай білу да?дыларын ме?геру, тілдік ж?не ?деби білімдеріні? толы?уы;
-практикалы?, танымды?, шы?армашылы? тапсырмаларды еркін орындай алу.
-сауатты жазу, сауатты с?йлеу.
-?зіндік ой дербестігіні? болуы;
-?БТ-?а кешенді дайынды?.
О?ушыларды? дайынды? де?гейіне ?ойылатын талаптар:
1. ?аза? тілінен берілетін теориялы? білімді практикалы? ж?мыстармен ты?ыз ?штастырып, тілімізді? ?зіндік за?дылы?тарын ?здеріні? ауызша, жазбаша ж?мыстарында д?рыс сауатты ?олдану.
2. ?тілген грамматикалы? ережелерді? негізінде ?аза? тілін тере? ж?не жетік
3. Фонетикалы? ерекшеліктер, орфографиялы? за?дылы?тарды д?рыс танып,
??сас формаларды бірден ажырату ?шін салыстыру, талдау ж?мыстарын ж?ргізу.
4. Де?гейлік тапсырмаларды орындау.
?олданбалы курс аптасына 1 са?аттан, жылына 34 са?ат?а ??рыл?ан.
Қолданбалы курсы бойынша бағдарлама
(11 сыныпқа ҰБТ-ға дайындық)
ТҮСІНІК ХАТ
Курс қазіргі қазақ тілінің фонетика, лексика, морфология, синтаксис, пунктуация салалары бойынша негізгі тақырыптарды толық қамтыған. Оларды оқып – үйренуде жалпы орта білім беретін курстарға қарағанда барынша жоғары деңгейдегі міндеттер жүзеге асырылады. Бұл тараулардың тақырыптарын өту барысында оқушылар жалпы мектеп бағдарламасымен қамтылмайтын (алайда Ұлттық Біріңғай Тестте кездесетін тілдік тапсырмаларға септігін тигізетін) қазіргі қазақ тілінің көптеген негізгі ұғымдарымен терең танысады және әр тақырыпқа арналып терең мағлұмат беретін ережелер жиынтығы мен тақырыпты бекітуге арналған тестілер тапсырмаларымен жұмыс жасайды.
меңгерген, оның қыр-сыры мен тарихын жетік білетін, грамматикалық сауаттылығы дамыған, қазақ тілін терең және кешенді меңгерген дара тұлға қалыптастыруға мүмкіндік туғызу.
-оқушылардың фонетикалық, морфологиялық, лексикалық және синтаксистік
машықтары мен дағдыларын дамыту,
-тіл дыбыстары, сөз таптары мен қосымшалар туралы төменгі сыныптарда
алған теориялық білімдерін жүйелеу:
-теориялық білімдерін ауызша, жазбаша сөйлеу тілдерінде орынды қолдануға
-оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту:
-алған білімдерін тәжірибеде ұтымды қолдана білуге жаттықтыру;
-оқушының алған білімін тиянақты және нақты тексере білуін қамтамасыз етеді.
Курс бағдарламасын оқығаннан кейін оқушыдан күтілетін нәтиже:
-салыстыра, дәлелдей, талдай, қорытындылай білу дағдыларын меңгеру, тілдік және әдеби білімдерінің толығуы;
-практикалық, танымдық, шығармашылық тапсырмаларды еркін орындай алу.
-сауатты жазу, сауатты сөйлеу.
-өзіндік ой дербестігінің болуы;
-ҰБТ-ға кешенді дайындық.
Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар:
1. Қазақ тілінен берілетін теориялық білімді практикалық жұмыстармен тығыз ұштастырып, тіліміздің өзіндік заңдылықтарын өздерінің ауызша, жазбаша жұмыстарында дұрыс сауатты қолдану.
2. Өтілген грамматикалық ережелердің негізінде қазақ тілін терең және жетік
3. Фонетикалық ерекшеліктер, орфографиялық заңдылықтарды дұрыс танып,
ұқсас формаларды бірден ажырату үшін салыстыру, талдау жұмыстарын жүргізу.
4. Деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Қолданбалы курс аптасына 1 сағаттан, жылына 34 сағатқа құрылған.
Топ-объявления Посмотреть все
1 500 тг.
Шымкент, Аль-Фарабийский район Сегодня 14:21
Обычные объявления
Найдено 21 объявление
Найдено 21 объявление
Хотите продавать быстрее? Узнать как
1 000 тг.
Нур-Султан (Астана), Алматинский район Сегодня 16:02
1 000 тг.
Нур-Султан (Астана), Алматинский район Сегодня 15:25
1 500 тг.
Шымкент, Аль-Фарабийский район Сегодня 14:21
2 000 тг.
Нур-Султан (Астана), Есильский район Вчера 12:52
600 тг.
2 000 тг.
500 тг.
300 тг.
1 500 тг.
Шымкент, Абайский район 25 июнь
2 000 тг.
Шымкент, Абайский район 25 июнь
2 000 тг.
Шымкент, Абайский район 25 июнь
2 000 тг.
300 тг.
1 500 тг.
Нур-Султан (Астана), Сарыаркинский район 23 июнь
3 500 тг.
1 800 тг.
Шымкент, Абайский район 23 июнь
989 тг.
1 500 тг.
Нур-Султан (Астана), Есильский район 2 июнь
1 500 тг.
Кокшетау, Боровской 2 июнь
1 500 тг.
Караганда, Казыбекбийский район 1 июнь
300 тг.
Караганда, Казыбекбийский район 31 май
- шпоры ент в рубрике Книги / журналы
- шпоры ент в рубрике Хобби, отдых и спорт
- Недавно просмотренные
- Избранные объявления ( 0 )
- Избранные результаты поиска ( 0 )
Однако вы можете найти похожие объявления в этой категории.
- Главные рубрики OLX
- Рубрики в разделе "Хобби, отдых и спорт"
- Акмолинская область (6)
- Алматинская область (1)
- Туркестанская область (5)
- Жамбылская область (1)
- Восточно-Казахстанская область (4)
- Карагандинская область (3)
- Павлодарская область (1)
Книги и журналы
Товары для школьников:
- роликовые коньки для девочек
- купить сороконожки для футбола
- игра настольная купить
- купить гантели онлайн
- цена горных велосипедов
- автоматические палатки купить
- палатки на заказ
- все для рыболова
- настольная монополия купить
- настольные игры в казахстане
- купить snowboard
- горные лыж
- лыжи подростковые цена
- купить профессиональную ракетку для настольного тенниса
- купить ракетки
- сколько стоит хоккейная клюшка
- футбольная футболка
- купить бутсы найк
- бутсы купить адидас
- купить боксерские груши
- домашние силовые тренажеры
- питание купить
- заказать спортивный инвентарь
- Как продавать и покупать?
- Правила безопасности
- Карта сайта
- Карта регионов
- Популярные запросы в Хобби, отдых и спорт
- Работа в OLX
Бесплатное приложение для твоего телефона
- OLX.bg
- OLX.pl
- OLX.ro
- OLX.ua
Результаты поиска были добавлены в Избранные
Объявление было добавлено в Избранные
Войдите, чтобы сохранить Наблюдаемые в своей учетной записи
Этот сайт использует cookies. Вы можете изменить настройки cookies в своём браузере. Узнать больше.
Какие преимущества создания учетной записи на OLX?
- Размещение объявлений без подтверждения
- Доступ к пользователям OLX в любое время
- Легкость настройки учетной записи
- Быстрее получайте ответы на объявления
- Получите доступ к истории всех ответов
- Пользуйтесь всеми функциями вашей учётной записи
Входя в раздел Мой профиль, вы принимаете Условия использования сайта
Описание презентации по отдельным слайдам:
ҰБТ- ға арналған ашық сабақ
Шешенге қойылатын талаптар Сабақтың тақырыбы:
Сабақтың мақсаты: Білімділік : Оқушылардың өз ұлтына, тіліне деген сүйіспеншілігін арттыру. Жас ұрпаққа ана тіліміздің қадыр-қасиетін дарыту. Тұрақты сөз тіркестерімен, мақал-мәтелдер және көне сөздермен таныстыру, мағыналарын ашу.
Дамытушылықмақсаты: Оқушылардың тез ойлап, жауаптарын тиянақты, жүйелі айтуға, топ алдында еркін сөйлеу тілін дамытуға үйрету.
Тәрбиелік мақсаты : Әрбір сауатты, мәдениетті адам шешендікті үйренуге ұмтылуы тиіс, оқушылары көркем,шешен сөйлеуге үйрету.
Сабақтың түрі: Сайыс сабақ
Жаңа сабақ: § 13 Шешенге қойылатын талаптар
Шешенге қажетті қасиеттер
Шешенгеқажеттіқасиеттер Түсінік Ізгілікке құрылған адамгершілік Жүрегінде мейірім,түсіністік,т.б.сезім шуағы жоқ шешен тұлға ретінде танылмайды.Ізгілік нұрын шашқан жүрегі сезімге бай шешенді ғана халық қабылдайды. Шынайылық пен салиқалы ой Негізінде шындық жатқан,дұрыс пен бұрысты өз дәрежесінде таразылаған,көкейдегі сауалға жауап берер салмағы бар сөз айтқан шешенді халық хан көтереді. Білімділік Бар шындықты ашып көрсету үшін шешеннің исал туралы ойы терең,білім тиянақты болуы керек. Болжау мен дәлдік Сөз бағдары мен ой түбін танып,нәтижені болжай білу,айтылар ойдың айқын да дәл болуы. Тіл байлығы мен сауаттылық Тіл байлығын мағыналы да орынды қолданып,айтылған ойдың өрелі,сөйлем құрлысы сауатты да,әсерлі болуы.
Шешендік сөздің қатысымдық сапалары
Айды аспанға бір -ақ шығарды- таң қалдырды, атын шығару 1 Ай 2 Күн Шығады 3 Жұлдыз 4 Бұлт
Өкпесі қара қазандай – ренжу 1 Өкпе 2 Бауыр Қазан 3 Жүрек 4 Мойын
Көрер таңды көзімен атырды- ұйықтамады 1 Көрер 2 Ойын атырды 3 Сезім 4 Ақыл
Азар да безер болды – ат тонын ала қашу 1 Азар 2 Бекер 3 Босқа Безер 4 Құр
1 Жіп 2 Сөз Байлау 3 Арқан 4 Сөйлем
1 Туыс 2 Тас Бауыр 3 Ағайын 4 Дос
Тайға таңба басқандай -анық 1 Бие 2 Сиыр 3 Тай Таңба 4 Қой
Бесаспап - өнерлі 1 Бір 2 Үш Аспап 3 Төрт 4 Бес
Мұзға отырғызып кету - алдау 1 Төсек 2 Мұз Отырғызу 3 Дала 4 Орындық
Талаптыға нұр жауар 1 Оқыған 2 Талапты 3 Білімді Жауар 4 Саналы
Шешеннің сөзі ортақ 1 Адам 2 Ана Ортақ 3 Шешеннің 4 Ата
Әдепті бала, арлы бала 1 Аға арлы 2 Апа 3 Ата 4 Бала
Жақсы лебіз, жарым ырыс Сөз 2 Жақсы Жарым 3 Ділмар ырыс 4 Шешен
Ер жігіт екі сөйлемейді 1 Батыр 2 Дос Сөйлемейді 3 Ер 4 Сұлтан
“Ойлы болсаң, озып көр” Шарты: Көнерген сөзбен байланысты сөзді табу, мағынасын ашу. ІІІ кезең.
Шидем – қойдың жабағасының сыртын шекпенмен қаптап тігілген киім (күпі) Әуес көріп жүгірген жас балалар Беті-қолы домбығып үсік шалды Шидем мен тон қабаттап киген малшы, Бет қарауға шыдамай теріс айналды. А.Құнанбаев. “Қыс” 1 Киім 2 Дәстүр Шидем 3 Ыдыс 4 Ағаш
6.Мифтік ескі наным бойынша атын тура айтуға тыйым салынған сөздер атауын анықта. А.Эфемизм В.Тұрақты тіркес С.Табу Д.Сөйлем 7.Эфемизм қарама-қарсы құбылыс атауын белгілеңіз. А.Табу В.Лексика С.Сөз табы Д.Дисфемизм 8.Көп мағыналы сөз бола алатын қатарды белгіле. А.Оқулық В.Тары С.Сұлы Д.Көз 9. Ас қайырмай дастархан басынан тұрма.Омоним сөзді белгіле А.Ас В.Қайырмай С.Дастархан Д.басынан Е.Тұрма 10.Ә,Ғ,Қ,Ң,Ө,Ү,І- осы дыбыстар қай қатарға лайықты. А.Дауысты дыбыстар В.Дауыссыз дыбыстар С.Қазақ тіліне тән дыбыстар Д.Үнді дыбыстар
12.Мақалды тап. А.Кең болсаң, кем болмайсың В.Қалауын тапса, қар жауар С.Мектептің жүрегі Д.Ол келеді 13.Көнерген сөзді тап А.Хан,патша В.Аға,сұлтан,мектеп С.Бала,хан Д.Теңіз, уәзір 14.Мәтелді тап А.Ит өлген жер В.Қолы ұзын С.Ең әдемі сөз Д.Үй менікі демеңіз, үй артында кісі бар 15.Жаңа сөздерді белгілеңіз. А.Ғарыш, жер серігі В.би, болыс С.Ауа,үкі Д.Білезік
16.Сіріңке, тәрелке, кәмпит сөздері қай елдікі, анықтаңыз. А.Араб В.Парсы С.Моңғол Д.Орыс 17.Моңғол тілінен енген сөзді белгілеңіз А.Ұлыс, жасақ В.Ұшақ С.Сарбаз Д.Сөмке 18.Омоним бола алатын сөзді тап. А.Кітап В.Бесеу С.Айт Д.Сұлу 19.Диалект сөзді белгілеңіз. А.Құдағай,тыңла В.Құдағи, тыңда С.Ұтым Д.Кеден 20.Кәсіби сөзді көрсет. А.Қолғап В.Үш С.Тарамыс Д.Тілек
1 С 14 С 2 С 15 А 3 С 16 Д 4 Д 17 А 5 С 18 С 6 С 19 А 7 Д 20 С 8 Д 21 А 9 А 22 В 10 С 23 А 11 С 24 В 12 А 25 С 13 А
Үй тапсырмасы: 13. Шешенге қойылатын талаптар 57- жаттығу. 5- сынып қазақ тілін қайталау
Чтобы скачать материал, введите свой E-mail, укажите, кто Вы, и нажмите кнопку
Нажимая кнопку, Вы соглашаетесь получать от нас E-mail-рассылку
Если скачивание материала не началось, нажмите еще раз "Скачать материал".
- Другое
Сабақтың түрі: сайыс сабақ
Шешенге қажетті қасиеттер
Ізгілікке құрылған адамгершілік
Жүрегінде мейірім,түсіністік,т.б.сезім шуағы жоқ шешен тұлға ретінде танылмайды.Ізгілік нұрын шашқан жүрегі сезімге бай шешенді ғана халық қабылдайды.
Шынайылық пен салиқалы ой
Негізінде шындық жатқан,дұрыс пен бұрысты өз дәрежесінде таразылаған,көкейдегі сауалға жауап берер салмағы бар сөз айтқан шешенді халық хан көтереді.
Бар шындықты ашып көрсету үшін шешеннің исал туралы ойы терең,білім тиянақты болуы керек.
Болжау мен дәлдік
Сөз бағдары мен ой түбін танып,нәтижені болжай білу,айтылар ойдың айқын да дәл болуы.
Тіл байлығы мен сауаттылық
Тіл байлығын мағыналы да орынды қолданып,айтылған ойдың өрелі,сөйлем құрлысы сауатты да,әсерлі болуы.
Читайте также:
